تیروئید دو هورمون اصلی در جریان خون ترشح می‌کند. یکی از این هورمون‌ها تیروکسین است که حاوی چهار اتم ید بوده و اغلب به آن T4 گفته می‌شود. این هورمون، به نوبه خود، به تری-یدوتیرونین (T3) تبدیل می‌شود، که حاوی سه اتم ید است. از بین این دو، این T3 است که از نظر بیولوژیکی فعال بوده و متابولیسم بدن را تنظیم می‌کند.

مقدار T4 و T3 ترشح شده توسط غده تیرویید به وسیله غده هیپوفیز تنظیم می‌شود، که زیر مغز قرار دارد. درست مثل ترموستات که دمای اتاق را حس می‌کند، هیپوفیز نیز سطح هورمون‌های تیروئید در خون را حس کرده و تنظیم می‌کند. اگر سطح هورمون‌ها کمی از حد طبیعی پایین‌تر بیاید، هیپوفیز با ترشح هورمونی به نام هورمون محرک تیروئید (TSH)، که غده تیروئید را برای تولید T4 بیشتر فعال می‌کند، واکنش نشان می‌دهد. وقتی سطح هورمون تیروئید از حد طبیعی بالاتر می‌رود، حسگرهای هیپوفیز این موضوع را حس کرده و این غده ترشح TSH را متوقف می‌کند تا تیروئید T4 کمتری تولید کند. به TSH، تیروتروپین هم گفته می‌شود.

آزمایش‌های عملکرد تیروئید کدامند؟

 معمولاً در انواع آزمایش‌های خون انجام شده برای عملکرد تیروئید، TSH، T4 و T3 بررسی می‌شوند. برای این کار از یکی از سیاهرگ‌های بازو یک نمونه خون گرفته شده و برای تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. معمولاً در این آزمایش‌ها بخش «آزاد» یا فعال T3 و T4 اندازه‌گیری می‌شود (یعنی FT4 و FT3). آزمایشگاه‌ها برای مقایسه نتیجه آزمایش خون بیمار با نتایج افراد سالم، از بازه‌های مرجع استفاده می‌کنند. بازه‌های مرجع برای بزرگسالان سالم، عموماً عبارتند از:

در دوران بارداری بازه مرجع TSH سرُم با بازه مرجع جمعیت عمومی متفاوت بوده و بهترین حالت این است که مقادیر آن بر مبنای بازه‌های مرجع بدست آمده از زنان سالم باردار همان جمعیت استخراج شوند.‌ اگر چنین بازه‌های مرجعی برای بارداری در دسترس نباشد می‌توان برای سه ماهه اول از یک بازه TSH معادل 4/0 تا 5/2 mU/l و برای سه ماهه‌های دوم و سوم نیز معادل 4/0 تا 0/3 mU/l استفاده کرد.‌

شرایط آزمایش تیروئید

 معمولاً آزمایش‌های عملکرد تیروئید به آمادگی بسیار کمی نیاز دارند. با این حال، اگر دارویی مصرف می‌کنید، باید موضوع را به پزشکتان بگویید، زیرا برخی داروها نتیجه آزمایش‌ها و چگونگی تفسیر آن‌ها را تغییر می‌دهند. همچنین، اگر اخیراً هرگونه آزمایش رادیولوژی انجام داده‌اید که در آن از یک رنگ کنتراست مخصوص استفاده شده است، حتماً باید این مورد را نیز ذکر کنید زیرا این رنگ‌ها حاوی ید هستند که آن هم بر نتیجه آزمایشتان تأثیر می‌گذارد. بارداری هم باعث تغییر سطح هورمون‌های تیروئید می‌شود، بنابراین اگر باردار هستید پیش از آزمایش پزشکتان را مطلع کنید.

آزمایش خون برای بررسی عملکرد تیروئید را چه موقع باید انجام داد؟

 اگر علائم یا شرایط زیر را دارید باید به یک پزشک عمومی مراجعه کرده و از او بخواهید برایتان یک آزمایش خون تجویز کند:

• علائم کم‌کاری یا پرکاری تیروئید
• تورم یا برآمدگی در قسمتی از گردن
• سریع یا نامنظم شدن ضربان قلب
• کلسترول بالا (که باعث تصلب شرایین، یا همان رسوب چربی در سرخرگ‌ها، می‌شود).
• پوکی استخوان (شکنندگی یا نازک شدن استخوان‌ها)
• مشکلات باروری، غیرطبیعی بودن سیکل عادات ماهانه، سقط مکرر، کاهش میل جنسی
• سابقه خانوادگی اختلالات خود ایمنی، مثل دیابت نوع 1، پیسی و غیره
• احساس ناخوشی پس از زایمان
• برنامه‌ریزی برای بچه‌دار شدن یا قرار داشتن در اوایل بارداری (و اگر خودتان یا خانواده‌تان سابقه اختلالات تیروئید، تیروئیدیت پس از زایمان یا دیابت نوع 1 دارید)

اگر شرایط زیر را دارید می‌بایست سالی یک بار آزمایش خون بدهید، البته در صورت توصیه پزشک باید این آزمایش را بیش از یک بار در سال انجام دهید:

• تشخیص داده شود که یک اختلال تیروئید دارید
• قبلاً برای پرکاری تیروئید تحت درمان قرار گرفته باشید (ید رادیواکتیو، جراحی تیروئید یا دارو)
• بعد از جراحی سر و گردن در ناحیه سر و گردن تحت پرتودرمانی قرار گرفته باشید
• قبل از درمان شدن با آمیودارون یا لیتیوم، سپس 6 تا 12 ماه در طول درمان و همچنین 12 ماه بعد از درمان

مبتلایان به سندرم داون، سندرم ترنر، بیماری آدیسون یا سایر بیماری‌های خود ایمنی نیز می‌بایست به طور منظم آزمایش بدهند.

چگونه می‌توان از آزمایش خون برای تشخیص اختلالات تیروئید استفاده کرد؟

پزشک این آزمایش‌ها را تفسیر کرده و از نتایج آن به همراه علائم و وضعیت سلامت عمومی‌تان برای تعیین مبتلا بودن شما به اختلالات تیروئید و شدت و نحوه درمان آن‌ها استفاده می‌کند. اگر نتایج TSH و FT4 شما خارج از بازه مرجع باشد پزشک آزمایش‌های دیگری  برایتان تجویز می‌کند.

TSH و FT4

بالا بودن سطح TSH و پایین بودن FT4 نشان دهنده کم‌کاری تیروئید است که نیاز به درمان دارد.

پایین بودن سطح TSH و بالا بودن FT4 نشان دهنده پرکاری تیروئید است که نیاز به درمان دارد.

به وضعیتی که در آن سطح TSH کمی بالا رفته اما سطح FT4 هنوز در بازه مرجع نرمال است کم‌کاری تیروئید تحت بالینی یا نارسایی خفیف تیروئید گفته می‌شود. این عارضه ممکن است به کم‌کاری تیروئید بالینی یا  تبدیل شود، که می‌توان با انجام آزمایش‌های مربوط به آنتی‌بادی‌های تیروئید میزان احتمال این تبدیل را تعیین کرد. برخی مبتلایان به کم‌کاری تیروئید، خصوصاً افرادی که سطح TSH آن‌ها بالاتر از 10mU/l است، می‌توانند از درمان با لووتیروکسین استفاده کنند.

پایین بودن TSH به همراه پایین بودن FT4 می‌توان ناشی از نارسایی هیپوفیز (کم‌کاری تیروئید ثانویه ناشی از کم‌کاری هیپوفیز) یا واکنشی به یک بیماری مهم غیرتیروئیدی باشد.

FT3

از این مورد تنها برای آزمایش تشخیص پرکاری تیروئید یا ارزیابی شدت آن استفاده می‌شود.

آنتی‌بادی‌های تیروئید

اگر نتایج آزمایش‌های اولیه تیروئید نشان دهنده مشکل در عملکرد تیروئید بوده و اگر پزشک احتمال بدهد که بیمار به یک بیماری خود ایمنی تیروئید مبتلا است، یک یا چند آزمایش آنتی‌بادی تیروئید تجویز خواهد شد. آنتی‌بادی‌های اصلی تیروئید عبارتند از آنتی‌بادی‌های پراکسیداز تیروئید (TPOAb)، آنتی‌بادی‌های تیروگلوبولین (TgAb) و آنتی‌بادی‌های گیرنده هورمون محرک تیروئید (TSHR Ab که قبلاً تحت نام TRAb شناخته می‌شدند). هیچگونه بازه مرجع استانداردی برای آنتی‌بادی‌های تیروئید وجود ندارد زیرا چنین بازه‌ای به تعداد زیادی از عوامل مختلف بستگی دارد.

سایر آزمایش‌های تخصصی‌تر عبارتند از آزمایش تیروگلوبولین (Tg) (برای پایش افرادی که تحت درمان سرطان دیفرانسیه تیروئید قرار گرفته‌اند استفاده می‌شود) و کلسیتونین (برای پایش مبتلایان به سرطان مدولاری تیروئید استفاده می‌شود).

چه چیزهایی بر نتایج آزمایش‌های عملکرد تیروئید تأثیر می‌گذارند؟

داروها و بیماری‌ها می‌توانند بر آزمایش‌های عملکرد تیروئید تأثیر بگذارند. مواردی که بر نتایج آزمایش‌هایتان تأثیر می‌گذارند را به شخصی که از شما آزمایش خون می‌گیرد اطلاع دهید، خصوصاً:

• هرگونه بیماری جدی مانند حمله قلبی، عفونت، تروما، بیماری‌های جدی کبد یا نارسایی کلیوی
• داروهای مورد استفاده برای درمان پرکاری تیروئید و کم کاری آن، خصوصاً هنگامی که دوز مصرفتان بیش از اندازه زیاد یا کم است
• سایر داروهایی که مصرف می‌کنید، از جمله: قرص‌های جلوگیری از بارداری، هورمون‌های استروئیدی، داروهای ضدسرع، داروهای ضدالتهاب، لیتیوم (مورد استفاده برای برخی اختلالات روانی) و آمیودارون (مورد استفاده برای کنترل اختلالات ضربان قلب)